W krajobrazie zdominowanym przez pola uprawne i łąki przetykane nielicznymi domostwami już z daleka wyróżnia się dwuwieżowy masyw barokowego sanktuarium maryjnego. Od ponad 350 lat jest ono celem pielgrzymek do słynącego cudami obrazu Matki Boskiej Różanostockiej.
Różanostocki zespół klasztorny należy do największych w regionie. Usytuowany jest na niewielkim wzniesieniu w południowej części wsi. Pierwotnie, wyrósł przy historycznym trakcie z Sokółki do Kamiennej, na terenie porośniętym dębowym lasem, wolnym od większych skupisk zabudowań włościańskich, prawdopodobnie w sąsiedztwie dworu swoich fundatorów. Jego zabudowa kształtowała się od XVII w., najpierw na potrzeby posługujących tu dominikanów, następnie księży świeckich, żeńskiego zakonu prawosławnego, salezjanów, a od 1954 r. dostosowywana była na potrzeby państwowego zespołu szkół rolniczych. W dziejach katolickiego sanktuarium pojawił się kilkudziesięcioletni epizod prawosławny. Pozostawił on po sobie część zabudowań.
W skład historycznej zabudowy zespołu klasztornego w Różanymstoku wchodzą: kościół pod wezwaniem Ofiarowania Najświętszej Marii Panny, budynek klasztoru męskiego, budynek klasztoru prawosławnego żeńskiego, tzw. „drapieżnik”, drewniana willa, tzw. „dacza”, zimowa cerkiew pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, budynki gospodarcze, budynki warsztatów, budynki dla pątników itp.
W 1652 r. majątek po wuju objął Szczęsny Tyszkiewicz, stolnik derpski. W tym samym roku wraz z żoną Eufrozyną zamówił w Grodnie prawdopodobnie u Jana Szrettera obrazy, w tym wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Małżonkowie umieścili wizerunek w swoim dworze, gdzie wkrótce pojawiły się pierwsze cuda. Siedemnastowieczne źródła podają, że na początku samoczynnie zapaliła się lampka przy obrazie, obraz zaczął wydzielać miłą woń, a dekorujące go suche kwiaty ożywały, następnie pojawiały się cuda ozdrowień i nawróceń przyciągające coraz większe rzesze pątników. Cudowny wizerunek w 1660 r. przeniesiono do nowo wybudowanego drewnianego kościoła, jednocześnie komisja powołana przez biskupa wileńskiego Jerzego Białłozora badała prawdziwość rozgrywających się przed obrazem cudów. W 1661 r.
Tyszkiewiczowie sprowadzili 12 dominikanów z Sejn, ufundowali klasztor i uposażyli go. Odtąd dominikanie stali się piastunami obrazu i propagatorami kultu maryjnego, a wyrazem tego była zapewne zmiana nazwy miejscowości na poetycko brzmiący „Różanystok” – od róży symbolizującej w tradycji chrześcijańskiej Matkę Jezusa lub też, jak podają źródła, od krzewów różanych porastających to miejsce. W 1668 r. biskup wileński Aleksander Sapieha oficjalnie zatwierdził kult obrazu Matki Boskiej Różanostockiej. W latach 1759-85 dominikanie wznieśli nowy kościół w stylu barokowym (kościół drewniany rozebrano), a w 1794 r. ukończyli klasztor. Budowę prowadzili z własnych środków i z datków pozyskiwanych na misjach oraz od możnych rodów m.in: Radziwiłłów, Sapiehów, Ogińskich, Puzynów, Giedroyciów.
W wyniku rozbiorów, Różanystok trafił do zaboru pruskiego, a po pokoju w Tylży w 1807 r. znalazł się w Obwodzie Białostockim wcielonym do Rosji. Okres upadku Rzeczpospolitej nie sprzyjał ukończeniu budowy kościoła, dominikanom odebrano bowiem część uposażenia, a klasztor systematycznie ubożał. Nie ukończono wież, nie powstała kopuła na skrzyżowaniu naw. Mimo to, znaczenie kultu Matki Boskiej Różanostockiej ciągle rosło, a w poł. XIX w. Różanystok stał się już głównym sanktuarium Grodzieńszczyzny. W 1821 r. arcybiskup Stanisław Bohusz Sietrzeńcewicz administrator diecezji wileńskiej erygował przy kościele parafię i powierzył ją dominikanom.
W 1846 r. Rosjanie dokonali kasaty klasztoru, a parafię pozostawili duchowieństwu świeckiemu, natomiast w 1866 r. na fali represji popowstaniowych zamienili kościół w cerkiew. Następstwem tego było usunięcie cennego wystroju i wyposażenie świątyni katolickiej i dostosowanie jej do potrzeb liturgii prawosławnej. Tak zniszczono prospekt organowy i szereg elementów wyposażenia kościoła. Cześć z nich została zasypana gruzem w podziemiach świątyni, część została rozdana okolicznym kościołom. W 1901 r. w Różanymstoku (wówczas Krasnostoku) nastała prawosławna żeńska wspólnota monastyczna pod wezwaniem Narodzenia Matki Bożej pod przewodnictwem ihumeni Heleny (Olgi Aleksiejewny Konowałowej) kontynuująca tradycje monasteru w Grodnie.
Mniszki hojnie wspierane przez władze rosyjskie zbudowały cerkiew zimową i budynki pełniące funkcje edukacyjno-oświatowe i gospodarcze. Założyły pensjonat dla dziewcząt przygotowujący pedagogów do szkół parafialnych, przytułek dla sierot, internaty, szpital, aptekę, dom pielgrzyma, stołówkę i wiele innych punktów pomocy. Zintensyfikowały również prace nad przekształcaniem kościoła w cerkiew. Do prezbiterium wstawiono wówczas ikonostas, zburzono dwa boczne ołtarze, a cudowny obraz Matki Boskiej Różanostockiej, którego kult mniszki szanowały i propagowały w prawosławnej odsłonie pod nazwą Krasnostockiej Matki Bożej, przeniesiono do ołtarza bocznego. Wieże kościelne zwieńczono charakterystycznymi dla świątyń obrządku wschodniego cebulastymi kopułami.
W czasie I wojny światowej mniszki opuściły Różanystok. Udały się do Rosji na tzw. bieżeństwo zabierając ze sobą m. in. cudowny obraz. Obraz towarzyszył mniszkom w różnych miejscach, w których osiadały i nigdy już nie powrócił do swojej macierzystej świątyni. Obecnie, znajduje się przypuszczalnie w monansterze pod Moskwą.
Podczas wojny, budynki klasztorne zajmowało wojsko niemieckie. Kościół zamieniono na magazyn. Po 1918 r. sanktuarium wróciło na łono Kościoła katolickiego i trafiło do Towarzystwa Salezjanów, zgromadzenia kierującego się charyzmatem wychowania i ewangelizacji młodzieży. Utworzono tu nową parafię pw. Ofiarowania NMP. Salezjanie obejmowali zespół klasztorny naznaczony stratami wojennymi oraz zmianami wprowadzonymi przez wyznawców prawosławia. Część oryginalnego wyposażenia świątyni odzyskali z sąsiednich parafii, a część bezpowrotnie zaginęła lub uległa zniszczeniu. Wystrój i wyposażenie na powrót przystosowali do liturgii Kościoła katolickiego, a do programu wystroju wprowadzili obrazy i rzeźby swoich świętych. Wspierali także trwający ciągle w regionie kult Matki Boskiej Różanostockiej.
Za pośrednictwem Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Wydziału Rewindykacji Zabytków Sztuki oraz najwyższych władz kościelnych prowadzili intensywne starania o odzyskanie oryginalnego obrazu Matki Boskiej Różanostockiej. Niestety, bezskutecznie, dlatego w klasztorze pojawiło się kilka kopii. Jeszcze za pierwszego proboszcza reaktywowanej parafii, tj. tuż po I wojnie światowej w kościele zawisł wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem namalowany przez siostrę nazaretankę z Grodna. W 1922 r., a następnie w 1928 r. salezjanie zamówili dwie kolejne kopie cudownego obrazu. Pierwszą namalował Stanisław Stankiewicz (czy też Jan Szczęsny Stankiewicz), a drugą – Jan Sawczyk z pracowni Włodzimierza Tura z Warszawy. W 1929 r., poświęconą w Rzymie przez papieża Piusa XI kopię z 1928 r. uroczyście wprowadzono do kościoła, gdzie do dzisiaj jest czczona, jako cudowny wizerunek Matki Boskiej Różanostockiej. W 1922 r. w Różanymstoku pojawiło się pierwsze w Polsce zgromadzenie salezjanek przybyłych z Włoch, a uroczystościom ich obłóczyn w 1929 r. przewodniczył prymas Polski – kardynał August Hlond (salezjanin). Po II wojnie światowej, podczas której zespół poklasztorny nie poniósł większych strat salezjanie i salezjanki wrócili i dalej prowadzili swoją działalność. W 1954 r. budynki klasztorne przejęło państwo i przekazało zespołowi szkół rolniczych, a salezjanom pozostawiono opiekę nad sanktuarium. W 1981 r. cudowny obraz został koronowany przez kardynała Franciszka Macharskiego, a w 1987 r. świątynię podniesiono do rangi bazyliki mniejszej.
