Prawosławny klasztor żeński, tzw. Drapieżnik

1910

ZOBACZ PEŁNĄ GALERIĘ ZDJĘĆ

Nazwa gmachu „drapieżnik” pochodzi najprawdopodobniej od rosyjskiego słowa: trapeznaja czyli refektarz. Drapieżnik usytuowany jest w południowej części założenia klasztorno-ogrodowego, na południowy-wschód od kościoła, równolegle do budynku klasztornego podominikańskiego, z którym początkowo był połączony nieistniejącym już dzisiaj łącznikiem.

Ten oryginalny gmach związany jest z prawosławnym okresem w dziejach klasztoru. Wzniesiony został po 1910 r. przez siostry zakonne przybyłe w 1901 r. do Różanegostoku (wówczas Krasnegostoku). Siostry pojawiły się w tym miejscu w związku z postanowieniem Świętego Synodu Kościoła Prawosławnego o przeniesieniu z Grodna Żeńskiego Klasztoru Prawosławnego Narodzenia NMP. Działały tu do I wojny światowej pod przewodnictwem ihumenii Heleny (Olgi Aleksiejewny Konowałowej) prężnie zarządzającej klasztorem, jego działalnością religijną, charytatywną, oświatową i gospodarczą. Wzorcowo prowadzony monaster miał nawet odwiedzić car Mikołaj II. Plany te przekreślił jednak wybuch wojny.

Budynek klasztorny, tzw. drapieżnik był jednym z kilku wzniesionych przez mniszki w ciągu 15 lat ich pobytu w Różanymstoku, na budowę których w 1902 r. zorganizowano zbiórkę w całej Rosji. Zbiórkę zasilały ofiary i dary także od osób wysoko postawionych, w tym od cara. Budowę drapieżnika przerwał wybuch I wojny światowej. Jego autorstwo przypisuje się Nikołajowi Pawłowiczowi Kozłowowi, architektowi działającemu na przełomie XIX i XX w., absolwentowi Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Twórca ten zrealizował na zlecenie rządu carskiego szereg budowli użyteczności publicznej oraz cerkwi. Pracował także dla Świętego Synodu Kościoła Prawosławnego, którego decyzją mniszki przeszły z Grodna do Różanegostoku. Potwierdzone w źródłach jest jego autorstwo jednego z różanostockich budynków (dawny szpital klasztorny), można więc zakładać, że prawdopodobnie zaprojektował także drapieżnika.

Po ewakuacji zakonnic do Rosji podczas I wojny światowej budynek przejęły wojska niemieckie, a następnie przekazały je Kościołowi katolickiemu. Od 1919 r. przebywający w Różanymstoku salezjanie prowadzili w nim działalność edukacyjną do 1954 r. z przerwą w czasie trwania II wojny światowej, kiedy wprowadzili się tam żołnierze radzieccy, a potem niemieccy. Po przejęciu majątku przez Państwo w 1954 r. w drapieżniku znajdował się internat żeński zespołu szkół rolniczych, a w 2000 r. salezjanie urządzili w nim znajdujący się do dzisiaj ośrodek wychowawczo-resocjalizacyjny.

Budynek dawnego klasztoru prawosławnego wpisany został do rejestru zabytków decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z 22 marca 1997 r. (nr rejestru A-524).

Nazwa gmachu „drapieżnik” pochodzi najprawdopodobniej od rosyjskiego słowa: trapeznaja czyli refektarz. Drapieżnik usytuowany jest w południowej części założenia klasztorno-ogrodowego, na południowy-wschód od kościoła, równolegle do budynku klasztornego podominikańskiego, z którym początkowo był połączony nieistniejącym już dzisiaj łącznikiem. Budynek powstał w modnym na początku XX w. w architekturze Rosji zmodernizowanym stylu neorosyjskim łączącym motywy budownictwa i zdobnictwa staroruskiego i bizantyńskiego z elementami modernizmu.

Drapieżnik to gmach wolnostojący, murowany i tynkowany, wzniesiony na fundamentach z cegły i granitu, otoczony częściowo podmurówką wyłożoną kamiennymi ciosami. Bryła budynku jest niejednorodna, łączy w sobie zryzalitowane człony o zróżnicowanej wielkości, wysokości oraz ilości kondygnacji. Głównym akcentem budynku jest znajdująca od strony zachodniej prostokątna, czterokondygnacyjna wieża.

Od drugiej kondygnacji wieży odchodzą dwa jednokondygnacyjne łączniki: północny, którego przedłużenie obecnie nieistniejące łączyło drapieżnika z budynkiem klasztoru dominikańskiego, oraz południowy – kryty dachem jednospadowym – zakończony sześciennym pomieszczeniem krytym dwuspadowym wysokim dachem o lekko falistych połaciach. Drugim wyraźnym akcentem budynku są schody zewnętrzne znajdujące się w jego północno-wschodniej części prowadzące do auli wewnątrz budynku.

Są to schody jednobiegowe, pod biegiem obudowane, wyraźnie wyodrębnione z lica budynku, zakończone arkadowym gankiem dekorowanym pękatymi kolumienkami, krytym dwuspadowym wysokim dachem o lekko falistych połaciach. Elewacje drapieżnika przeprute są otworami okiennymi o różnych wykrojach w stylistyce sztuki staroruskiej i bizantyńskiej: biforiami, triforiami, prostokątami zamkniętymi łukami pełnymi lub odcinkowymi. Są także dekorowane płycinami o rysunku w kształcie oślego grzbietu lub wielolistnych łuków charakterystycznych dla sztuki rosyjskiej.

Znajdź nas na mapie