Zabytki ruchome

Obraz Matki Boskiej Różanostockiej z 1922 r.

Prezentowany obraz to jeden z kilku przedstawień MBR jakie powstały po utracie siedemnastowiecznego oryginału. Malowany techniką olejną na płótnie o wymiarach 110×80 cm. Według lokalnej tradycji, obraz ten zamówiono w 1922 r. u malarza Stanisława Stankiewicza, chociaż być może faktycznie był to Jan Szczęsny Stankiewicz (1860-1939), artysta pochodzący z Oświęcimia, wykształcony w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, specjalizujący się w malarstwie religijnym. Był on także nauczycielem w placówkach salezjańskich, znany więc mógł być wśród salezjan różanostockich.

Wizerunek MB z 1922 r. nie jest wierną kopią oryginału. Prezentowany obraz ukazuje w półpostaci Matkę Boską z Dzieciątkiem Jezus na lewym ramieniu i prawą ręką złożoną na piersi. Maryja przedstawiona została frontalnie, a siedzący Jezus jest lekko zwrócony w kierunku widza. Twarz Marii jest spokojna, wyrazista. Jezus w lewej ręce trzyma księgę, prawą zaś unosi ku górze w charakterystycznym geście błogosławieństwa. Maryja ma na sobie suknię w kolorze czerwieni i poczwórny sznur pereł na szyi. Jej głowę i ramiona okrywa niebieski drapowany płaszcz zdobiony żółtymi motywami gwiazd oraz złotą lamówką. Niebieską sukienkę Jezusa dekorują gęsto drobne rozety. Na głowach Marii i Jezusa złote korony zamknięte, wysadzane kamieniami. Okrągłe nimby wokół głów Marii i Jezusa w kolorze ugrowym zdobione są wewnątrz rysunkiem gwiazdy. Tło obrazu ciemne, o brązowym odcieniu. Obraz ujęty w ozdobną, złoconą ramę.

Obraz Matki Boskiej Różanostockiej z 1928 r.

Pierwszy, łaskami słynący obraz MBR namalowany w 1652 r. na zlecenie Szczęsnego i Eufrozyny Tyszkiewiczów zaginął podczas I wojny światowej. Wywiozły go z Różanegostoku (wówczas Krzywegostoku) prawosławne mniszki uciekając w głąb Rosji przez wojskiem niemieckim. Obraz towarzyszył mniszkom podczas ich tułaczki i nigdy już nie powrócił do podlaskiej świątyni. Obecnie, prawdopodobnie znajduje się w monasterze pod Moskwą.
Po I wojnie światowej, sanktuarium z powrotem trafiło w ręce Kościoła katolickiego. Salezjanie, którzy nastali w Różanymstoku starali się o odzyskanie cudownego obrazu przy aktywnym udziale Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Wydziału Rewindykacji Zabytków Sztuki oraz najwyższych władz kościelnych. Niestety, podejmowane przez nich próby okazały się bezskutecznie, dlatego podjęto decyzję o namalowaniu nowego wizerunku MB z Dzieciątkiem.

Prezentowany obraz to jeden z kilku przedstawień MBR jakie powstały po utracie siedemnastowiecznego oryginału. Wyszedł spod pędzla Jana Sawczyka w warszawskiej pracowni „Św. Wojciech” w 1928 r. i z powodzeniem stał się kontynuatorem kultu różanostockiej Maryi. Został poświęcony przez papieża Piusa XI w Rzymie, a 8 września 1929 r. uroczyście wprowadzony do sanktuarium przez arcybiskupa Romualda Jałbrzykowskiego. W 1981 r. kardynał Franciszek Macharski metropolita krakowski wraz z arcybiskupem wrocławskim metropolitą Henrykiem Gulbinowiczem i administratorem białostockim biskupem Edwardem Kisielem dokonał koronacji obrazu za zgodą papieża Jana Pawła I. Obecnie, obraz znajduje się w ołtarzu bocznym ustawionym przy pierwszym filarze po lewej stronie nawy głównej.

Wizerunek MB z 1928 r. nie jest wierną kopią oryginału. Wiadomo, że pierwotne przedstawienie Matki Boskiej Różanostockiej było w typie Hodegetria, czyli ukazywało ujętą frontalnie postać kobiecą trzymającą Dzieciątko na prawej ręce, a lewą dłonią wskazującą na Syna. MBR z 1928 r. prezentuje inny typ ikonograficzny, choć jednocześnie zachowuje ujęcie postaci charakterystyczne dla Hodegetrii. Poprzez berło, które trzyma w prawej dłoni oraz niezwykle łagodny wyraz twarzy nosi cechy wizerunku Wspomożycielki Wiernych. Ten typ przedstawiania Maryi szczególnie upodobały sobie i propagowały na całym świecie salezjańskie zgromadzenia zakonne.

Prezentowany obraz ukazuje w półpostaci Maryję z Dzieciątkiem Jezus na lewym ramieniu i berłem w prawej dłoni. Maryja przedstawiona została na wprost, a siedzący Jezus jest lekko zwrócony w kierunku widza. Piękna twarz Maryi jest pociągła, oczy i brwi wyraźne, nos długi, usta drobne. Jej prawa dłoń spoczywa na piersi, jednocześnie trzymając złote berło. Jezus w lewej dłoni trzyma księgę, prawą zaś unosi ku górze w charakterystycznym geście błogosławieństwa. Maryja i Jezus mają na sobie suknie w kolorze czerwonym zdobione złotą lamówką na zakończeniach rękawów i wokół szyi. Na ich głowach korony złote, zamknięte. Głowę i ramiona MB zdobi udrapowany, niebieski płaszcz. Tło obrazu żółte.

Zgodnie ze zwyczajem, cudowne obrazy przyozdabia się kosztownymi sukienkami. Tutaj widzimy MBR z nałożoną metalową sukienką ze złotym i srebrnym połyskiem, dekorowaną plastycznymi oraz wycinanymi motywami róż (kwiatów i liści). Nałożone też zostały złote nimby oraz zamknięte korony i berło.

KRUCYFIKS przeł. XVIII i XIX wieku.

Krucyfiks rzeźbiony w drewnie, polichromowany. Rozpięty na krzyżu Chrystus ukazany jest na wprost, w płytkim zwisie, z podniesioną głową. Głowę w koronie cierniowej, okoloną długimi włosami i krótką zaokrągloną brodą lekko skręca w prawo. Twarz Chrystusa o jasnej karnacji z półotwartymi, dużymi oczami i prostym nosem.

Biodra przysłonięte wąskim perizonium podtrzymywanym sznurem widocznym z prawej strony. Pod skórą zarysowane wyraźnie żebra. Stopy złączone razem, przebite jednym gwoździem. Na pionowej belce deseczka z napisem: „INRI.” Jest to rzeźba powstała najpewniej na przełomie XVIII i XIX wieku. Umieszczona na ścianie lewej nawy kościoła.

Lichtarz

Barokowy, osiemnastowieczny lichtarz o wysokości 151 cm, szerokości 49 cm, cynowy, odlewany. Trzon tralkowy złożony z pierścieni, talerzyków, nodusa kielichowego i nodusa gruszkowatego. Osadzony na trójkątnej stopie o bokach wyciętych esowato, wspartej na trzech wolutowych nóżkach. Profitka profilowana, okrągła. 

Konfesjonał I

Przyścienny konfesjonał drewniany w stylu rokokowym, powstały w 2 poł. XVIII w. Konfesjonał o architektonicznej strukturze z wysokim zwieńczeniem, usytuowany na profilowanym cokole o wklęsło wypukłych bokach. Zasadniczą część konfesjonału tworzy prostopadłościenna bryła na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu z półokrągłymi drzwiczkami od frontu. Do niej przylegają po bokach plecy utworzone z prostokątnych, gładkich płycin.

Ścianki boczne konfesjonału z parą przepruć w kształcie czteroliścia wypełnionego ażurową kratką. Powyżej gzyms profilowany, falisty. W zwieńczeniu konfesjonału, ponad gzymsem struktura zbliżona do ostrosłupa z lekko wypukłymi trzema ściankami zaakcentowana na szczycie rzeźbionym wazonem zakończonym kwiatonem. Wzdłuż krawędzi ścianek ornamenty małżowinowo-chrząstkowe.

Konfesjonał II intarsjowany

Przyścienny konfesjonał drewniany w stylu rokokowym, intarsjowany, powstały po 1760 r. Konfesjonał o architektonicznej strukturze z wysokim zwieńczeniem, usytuowany na profilowanym cokole o wklęsło wypukłych bokach. Zasadniczą część konfesjonału tworzy prostopadłościenna bryła na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu z drzwiczkami od frontu.

Do niej przylegają po bokach plecy utworzone z prostokątnych płycin. Ścianki boczne konfesjonału z parą przepruć w kształcie owalu wypełnionego ażurową kratką. Powyżej gzyms profilowany, falisty. W zwieńczeniu konfesjonału, ponad gzymsem struktura zbliżona do ostrosłupa z wypukłymi powierzchniami trzech ścianek zaakcentowana na szczycie rzeźbionym wazonem zakończonym kwiatonem. Wzdłuż krawędzi ścianek pełnoplastyczne ornamenty rocaillowe. Intarsje o motywach geometrycznych zdobią drzwiczki (intarsjowany hierogram „IHS”), plecy oraz boki konfesjonału.

Popiersie mężczyzny z brodą

Popiersie mężczyzny rzeźbione w drewnie, polichromowane. Twarz o jasnej karnacji, pociągła, okolona krótkimi, ciemnymi, lekko falującymi włosami oraz gęstą, kędzierzawą brodą. Cechują ją ponadto wyraziste łuki brwiowe, duże, wypukłe oczy, długi, prosty nos. Ramiona osłonięte białą i ciemną szatą. 

Jest to rzeźba barokowa, najpewniej XVIII-wieczna. Brak atrybutów i nieznajomość pierwotnego usytuowania popiersia w kościele utrudnia identyfikację postaci.

Relikwiarz drzewa Krzyża Świętego

Barokowy relikwiarz w kształcie monstrancji z poł. XVIII w. o wysokości 46 cm, ze srebrnej i złoconej blachy, zdobiony techniką trybowania. Srebrna stopa relikwiarza owalna, mocno wysklepiona, zdobiona złoconym ornamentem rocaillowym, motywami akantu i kwiatów.

Stopa zwęża się ku górze przechodząc w trzon tralkowy złożony z pierścieni i nodusa kielichowego. Górna część trzonu puklowana. Osadzona na nim gloria promienista z promieniami złotymi i srebrnymi ułożonymi naprzemiennie, zwieńczona krzyżem. W centrum, na tle kartusza dekorowanego analogicznie do stopy – owalna, kryształowa puszka na relikwie obwiedziona gładkim półwałkiem.

Portret Eufrozyny Tyszkiewiczowej

Obraz przedstawia Eufrozynę Tyszkiewiczową współfundatorkę sanktuarium w Różanymstoku. Portret kobiety ujęty jest w kształt owalu i otoczony napisem: „EUFROZYNA TYSZKIEWICZOWA STOLNIKOWA DERPSKA FUNDATORKA RÓŻANOSTOCKA”, owal natomiast wpisany został w prostokątną formę obrazu o ciemnym, jednolitym tle. Siedzącą Eufrozynę ukazano w pozycji en trois quarts (zwróconej ku patrzącemu z ukosa). Znajdująca się w tle ciemnoczerwona kotara z herbem Tyszkiewiczów – Leliwa na błękitnej tarczy odsłania widoczny po lewej stronie cudowny wizerunek MBR. Kobieta ma na sobie ciemną suknię z podwiniętymi koronkowymi mankietami i z szerokim, białym koronkowym kołnierzem oraz rodzaj ciemnej jupki z rękawami do łokci, podszytej futrem. Na głowie nosi koronkowy, biały czepiec i ciemną czapkę z futrzanym obiciem. W prawej dłoni trzyma różaniec, w lewej – modlitewnik. Jej dojrzała twarz jest pociągła, oczy i brwi wyraźne, nos długi, usta wąskie, w lekkim uśmiechu.   

Obraz powstał prawdopodobnie w XX w., utrzymany jest natomiast w konwencji portretu barokowego. Postać Eufrozyny ma na sobie ubiór noszony w XVII wieku przez szlachetnie urodzone kobiety zamężne. Przenikliwe spojrzenie Eufrozyny oraz wyraziste i uproszczone rysy przywodzą na myśl stylistykę barokowych portretów trumiennych.

Obraz ujęty jest w złoconą prostokątną ramę zdobioną w narożach. Umieszczony na ścianie w prezbiterium, po prawej stronie ołtarza głównego.

Portret Szczęsnego Tyszkiewicza

Obraz przedstawia Eufrozynę Tyszkiewiczową współfundatorkę sanktuarium w Różanymstoku. Portret kobiety ujęty jest w kształt owalu i otoczony napisem: „EUFROZYNA TYSZKIEWICZOWA STOLNIKOWA DERPSKA FUNDATORKA RÓŻANOSTOCKA”, owal natomiast wpisany został w prostokątną formę obrazu o ciemnym, jednolitym tle. Siedzącą Eufrozynę ukazano w pozycji en trois quarts (zwróconej ku patrzącemu z ukosa). Znajdująca się w tle ciemnoczerwona kotara z herbem Tyszkiewiczów – Leliwa na błękitnej tarczy odsłania widoczny po lewej stronie cudowny wizerunek MBR. Kobieta ma na sobie ciemną suknię z podwiniętymi koronkowymi mankietami i z szerokim, białym koronkowym kołnierzem oraz rodzaj ciemnej jupki z rękawami do łokci, podszytej futrem. Na głowie nosi koronkowy, biały czepiec i ciemną czapkę z futrzanym obiciem. W prawej dłoni trzyma różaniec, w lewej – modlitewnik. Jej dojrzała twarz jest pociągła, oczy i brwi wyraźne, nos długi, usta wąskie, w lekkim uśmiechu.   

Obraz powstał prawdopodobnie w XX w., utrzymany jest natomiast w konwencji portretu barokowego. Postać Eufrozyny ma na sobie ubiór noszony w XVII wieku przez szlachetnie urodzone kobiety zamężne. Przenikliwe spojrzenie Eufrozyny oraz wyraziste i uproszczone rysy przywodzą na myśl stylistykę barokowych portretów trumiennych.

Obraz ujęty jest w złoconą prostokątną ramę zdobioną w narożach. Umieszczony na ścianie w prezbiterium, po prawej stronie ołtarza głównego.

Krucyfiks – krzyż ołtarzowy

Krucyfiks metalowy. Stopa kwadratowa o wklęsłych bokach, wsparta na czterech bulwiastych nóżkach, zdobiona mięsistymi liściastymi wolutami na narożach, a pomiędzy nimi wklęsłymi, gładkimi kartuszami. Nodus z liści akantu, z niego wyrasta smukły krzyż łaciński o krawędziach podkreślonych listwami. Na nim figurka Chrystusa Ukrzyżowanego, poniżej czaszka na skrzyżowanych piszczelach, powyżej titulus: „INRI”.